Sâu măng trong bữa ăn ngày lạnh của người dân Mường Lát, Thanh Hóa khiến không ít khách du lịch đường xa phải ngần ngại. Đĩa sâu măng vàng ruộm, kèm mùi thơm hấp dẫn, vị ngậy, bùi sẽ khiến bạn quên hẳn cái vẻ bề ngoài ghê ghê của nguyên liệu.
Vào mùa lạnh, khi những cơn mưa nhấm nhẳng rơi xuống bất ngờ trên núi rừng Mường Thanh thì đâu đó có những người mang gùi vào rừng đi bắt sâu măng. Không khí ẩm ướt khiến sâu măng sinh sôi nảy nở rất nhanh.
Người đi rừng tìm đến những cây măng nứa thân hơi cong queo, vỏ ngoài hơi thâm, héo ngọn, mắt có u thì biết rằng đây đích thị là nơi trú ngụ của những chú sâu béo nhất. Sau khi đốn hạ thân măng, người bắt sâu sẽ trút sâu trong ống nứa vào giỏ. Con sâu to như cọng rau muống, màu trắng sữa, dài độ 2 đốt ngón tay.
Nhìn những con sâu ngọ nguậy trong chiếc giỏ xách của người phụ nữ dân tộc Mông, ít ai ngờ rằng, chính nó là nguyên liệu chế biến món đặc sản ở huyện miền núi, biên giới Mường Lát (Thanh Hóa). Sâu măng xào – cái món ăn kỳ dị này có giá đắt ngang với thịt bò loại 1.
Sâu măng là loài sâu sống trên cây măng, phổ biến là măng nứa ở Mường Lát. Tháng 9, tháng 10 (dương lịch) là mùa săn sâu măng của đồng bào vùng cao. Khi cây măng đã cao quá đầu người cũng là lúc những con sâu vào độ béo nhất.
Bắt sâu không khó, nhưng để bắt được nhiều thì khá tốn công. Người săn sâu chỉ cần mang theo dao và giỏ đựng. Đứng trước các bụi nứa, hễ cây măng nào có biểu hiện héo ngọn, thân cong queo, mắt cây có u thì đích thị bên trong cây nứa đã có sâu măng.
Giá bán sâu măng ngay tại thị trấn Mường Lát từ 150.000 đồng – 200.000 đồng/kg. Mùa sâu măng cũng là mùa học sinh bán trú tại khu trường cấp ba huyện Mường Lát vào rừng săn sâu bán lấy tiền mua sách vở, đồ dùng học tập.
Món ăn được chế biến từ con vật này từ lâu được rất nhiều người ưa chuộng, đặc biệt vì độ ngậy ngậy, thơm bùi khiến khi ăn không ai còn cảm giác sợ hình dáng của những chú sâu măng lúc còn sống. Bên cạnh việc xuất hiện trong bữa ăn hàng ngày, sâu măng xào còn thường được dùng làm mồi nhậu trong những dịp hội họp bên bình rượu cần của người H’Mông. Vào mùa lạnh, cái thú ngồi nhâm nhi chén rượu và ăn sâu măng rất hay. Cũng bởi cái độc đáo của con sâu khiến trong mỗi gia đình không thể thiếu món ăn chế biến từ sâu măng trong những ngày Tết truyền thống của người Mường Lát.
Có nhiều cách chế biến nhưng món ngon nhất, đơn giản và hấp dẫn là đem xào lá chanh. Cách chế biến khá đơn giản. Sâu rửa sạch, ướp muối, hạt nêm, cho dầu ăn vào chảo phi thơm hành củ băm, trút nhộng vào chảo đảo nhanh tay, khi thấy sâu măng chuyển sang màu vàng nhạt, cho lá chanh thái chỉ đảo đều. Thế là hoàn tất món sâu măng xào lá chanh.
Không chỉ dùng để làm thức ăn mà nó còn được dùng để ngâm rượu. Người dân Mường Lát vẫn truyền tai nhau thứ rượu “ông uống bà khen” được ngâm từ con sâu này. Theo đó, sâu sau khi được thu lượm về sẽ được phơi sương một đêm, rồi tiếp tục phơi nắng một ngày. Trút vào bình ngâm rượu khoảng một tháng là có thể đem ra sử dụng. Thức uống này rất được người dân bản địa ưa dùng. Nhiều gia đình còn ngâm để dành để uống đến mùa sâu năm sau, khi có khách quý mới đem ra mời.
Ở Mường Lát các món ăn chế biến từ sâu là đặc sản. Khách quý đến nhà vào mùa sâu được chủ nhà ưu ái mời thưởng thức món ăn này.
